Σημεριμή κατάσταση της γεωργίας
Στις μέρες μας
Σήμερα, η ανάγκη στήριξης και ανάπτυξης του πρωτογενούς τομέα λαμβάνει αυξημένη προσοχή τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο λόγος είναι προφανής και σχετίζεται με τη σημασία που αποδίδουν οι σύγχρονες μελέτες στην ποιότητα της διατροφής του σύγχρονου ανθρώπου. Η ανάπτυξη περισσότερων και υγιεινότερων τροφίμων με τη χρήση βιολογικών μεθόδων ή η χρήση καλλιεργητικών πρακτικών με λιγότερα χημικά και λιπάσματα είναι μια απαίτηση στις σύγχρονες κοινωνίες και αγορές. Ωστόσο, η απαίτηση για δραστική μείωση των χημικών ουσιών και των λιπασμάτων δημιουργεί προβλήματα στη σύγχρονη γεωργία.
Βασικοί παραγωγοί
Για την Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα, μία από τις βασικές καλλιέργειες του πρωτογενούς τομέα (ετήσιες εξαγωγές στις πρώτες θέσεις του πίνακα εξαγωγών) είναι η ελιά και τα προϊόντα της. Η θέση της ελαιοκαλλιέργειας στην Ελλάδα είναι επίσης αποτέλεσμα των αναγκών της αγοράς και της συνέχισης της παράδοσης και του τρόπου ζωής των ελλήνων ελαιοπαραγωγών. Ως εκ τούτου, η εκμετάλλευση που σχετίζεται με την ελαιοπαραγωγή δεν πρέπει να αξιολογείται μόνο από καθαρά οικονομική άποψη, δεδομένου ότι συνδέεται με πολλούς άλλους μη οικονομικούς παράγοντες που καθιστούν αυτόν τον τομέα παραγωγής έναν τρόπο ζωής.
Παράσιτα και ασθένειες
Η διαχείριση των ασθενειών της ελιάς αντιμετωπίζεται επί του παρόντος με όρους και πρακτικές του περασμένου αιώνα, παρά την πληθώρα των σύγχρονων τεχνολογιών παρακολούθησης και έγκαιρης προειδοποίησης για πιθανές επιθέσεις. Συγκεκριμένα, ο δάκος είναι ο σοβαρότερος εθνολογικός εχθρός της ελιάς που σήμερα επικρατεί σε όλες τις χώρες παραγωγής ελαιολάδου (Μεσόγειος & ΗΠΑ), προκαλώντας τεράστιες απώλειες κάθε χρόνο. Η παρουσία του παρασίτου φαίνεται να εξαπλώνεται και τον Οκτώβριο του 1998, η πρώτη καταγεγραμμένη εμφάνισή του έγινε στις ΗΠΑ και ίσως σε όλη τη Βόρεια Αμερική. Στην Ελλάδα το παράσιτο βρίσκεται σε όλους τους ελαιώνες και είναι γνωστό από την αρχαιότητα. Η ζημιά που μπορεί να προκαλέσει, ελλείψει μέτρων ελέγχου, μπορεί πολύ εύκολα να φτάσει μέχρι και το 80% της παραγωγής.
Ο δάκος
Η φαινολογία και η πυκνότητα του πληθυσμού του επιβλαβούς παράσιτου αυτού ποικίλλει σημαντικά από την μία περιοχή στην άλλη, ανάλογα με τις οικολογικές συνθήκες κάθε περιοχής. Κατά τη διάρκεια του βιολογικού κύκλου της, ο δάκος διέρχεται από στάδια: αυγό, προνύμφη, νύμφη και πλήρες παράσιτο. Στις περισσότερες τοποθεσίες, εμφανίζει 3-4 γενεές ανά έτος. Η διαχείμαση του δάκου πραγματοποιείται στο έδαφος. Μπορεί ακόμα να βρεθεί κατά τη διάρκεια του χειμώνα στους ελαιώνες ως ανεπτυγμένο παράσιτο σε περιπτώσεις που οι κλιματολογικές συνθήκες δεν είναι απαγορευτικές για την επιβίωσή του. Έτσι, σε περιοχές με ήπιο χειμώνα και όταν οι ελιές είναι κατάλληλες για τη διατροφή των προνυμφών του, μπορεί να είναι δυνατή η παρουσία του σε όλα τα βιολογικά στάδια. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι ευμεγέθεις ποικιλίες ελιάς με χυμώδη σάρκα και τα μικρά δένδρα ή αρδευόμενα δένδρα για παραγωγή επηρεάζονται συνήθως νωρίτερα. Η χρονική στιγμή της πρώτης επίθεσης για κάθε ποικιλία ελιάς διαφέρει από περιοχή σε περιοχή και μεταξύ ετών. Η ανάπτυξη και εξέλιξη του παρασίτου μπορεί να φτάσει 4-5 γενιές κατά τη διάρκεια του έτους. Η ανάγκη να βρούμε τρόφιμα και φρούτα επιρρεπή σε απόθεση αυγών ωθεί ένα πλήρως ανεπτυγμένο παράσιτο για να πετάξει αποστάσεις που φθάνουν 4-10 χιλιόμετρα.
Αντιμετωπίζοντας το προφανές πρόβλημα
Είναι επομένως σαφές ότι η αντιμετώπιση του δάκου είναι ένα πολύ περίπλοκο πρόβλημα. Οι συνήθεις μέθοδοι που χρησιμοποιούν οι παραγωγοί, χημικές εφαρμογές, με ολική ή μερική κάλυψη μπορεί να είναι εντελώς αναποτελεσματικές αν η εφαρμογή (ψεκασμός) δεν είναι σωστή και βέλτιστη στο χρόνο και στον τόπο. Για την αντιμετώπιση του παρασίτου ο χημικός έλεγχος εφαρμόζεται προληπτικά και θεραπευτικά. Σε αντίθεση με τη θεραπευτική προσέγγιση, η προληπτική, για να είναι αποτελεσματική, εφαρμόζεται σε μεγάλες περιοχές για να αποφευχθεί η επαναμόλυνση, έτσι οργανώνεται από κεντρικούς οργανισμούς όπως το Υπουργείο Γεωργίας με τοπικούς διευθυντές γεωργίας. Προϋπόθεση για την επιτυχία της μεθόδου δολώματος (έδαφος ή αέρας) είναι η έγκαιρη και σχολαστική εφαρμογή του πρώτου ψεκασμού που είναι αποφασιστική για την περαιτέρω πορεία του ελέγχου των παρασίτων, καθώς συμπίπτει με τη δημιουργία βάσης του παρασίτου. Επομένως, για μία ακόμη φορά είναι προφανές ότι η επείγουσα ανάγκη για αξιόπιστη παρακολούθηση και πρόβλεψη του βιολογικού κύκλου του επιβλαβούς οργανισμού έχει μεγάλη επίδραση στον έλεγχό του.
Υπαρκτές λύσεις;
Οι ίδιες αρχές εντοπίζονται σε περιπτώσεις εφαρμογής εναλλακτικών μεθόδων ελέγχου. Πράγματι, υπάρχουν μέθοδοι όπως η βιοτεχνολογία, οι ρυθμιστές ανάπτυξης, η καταστροφή των συμβιωτικών βακτηριδίων και η τεχνική αποστείρωση των παρασίτων. Ακόμα, ένας κοινός παρονομαστής για την αποτελεσματικότητα των παραπάνω μεθόδων είναι η ακριβής πρόβλεψη του βιολογικού κύκλου του επιβλαβούς οργανισμού.